Phần 1: Kết thúc sự Trì trệ: AI Tác nhân (AI Agents) Đột phá Ngành Ngân hàng Bán lẻ và SME

AI tác nhân đột phá Ngân hàng bán lẻ và SME. Tạo bởi Google Gemini

McKinsey đã có nghiên cứu rất giá trị về cách AI tác nhân (AI Agent hay Agentic AI) đột phá trong ngân hàng bán lẻ và SME (doanh nghiệp vừa và nhỏ). Chuyendoi.so xin gửi tới quý độc giả bản dịch có điều chỉnh.

Những điểm chính của bài viết:

1. AI tác nhân (AI Agent hay Agentic AI) sẽ thay đổi căn bản ngành ngân hàng - từ việc khách hàng thụ động chấp nhận dịch vụ sang việc AI tự động tối ưu hóa mọi quyết định tài chính.

2. Hai lĩnh vực bị đe dọa lớn nhất:

Tiền gửi: AI sẽ tự động chuyển tiền sang tài khoản lãi suất cao hơn.
Thẻ tín dụng: AI sẽ tự động chọn thẻ tốt nhất cho từng giao dịch và tối ưu hóa phần thưởng.

3. Quy mô tác động: Ngành thanh toán toàn cầu trị giá 2.7 nghìn tỷ USD sẽ bị ảnh hưởng, với khoảng một nửa doanh thu tập trung ở hai lĩnh vực trên.

4. Lộ trình hành động cho các tổ chức tài chính để chuẩn bị và thích ứng với thời đại mới này.

Bài viết cảnh báo rằng các tổ chức không thích ứng kịp thời sẽ trở thành "tiện ích bảng cân đối kế toán vô hình" trong khi những ai đi đầu có thể tận dụng cơ hội lớn.

Đón đọc: Phần 2: Kết thúc sự Trì trệ: AI Tác nhân (AI Agents) Đột phá Ngành Ngân hàng Bán lẻ và SME

Mở đầu

AI Tác nhân đã xuất hiện: "Chào TravelBot, hãy đặt hành trình 7 ngày cho 2 người bay thẳng từ San Francisco đến Paris với vé hạng phổ thông có thể hoàn lại dưới 2.000 USD, và thanh toán bằng thẻ tín dụng tốt nhất dựa trên phần thưởng."

AI tác nhân (Agentic AI) - công nghệ có thể thực hiện các tác vụ và giải quyết vấn đề phần lớn một cách tự động - sẽ có thể xử lý các yêu cầu phức tạp như trên, biến AI (trí tuệ nhân tạo) từ trợ lý phản ứng thành tác nhân tài chính chủ động cho mua sắm, thanh toán và đầu tư.

Những phát triển này dự kiến sẽ làm rung chuyển nền tảng kinh tế của ngành tài chính, ảnh hưởng đến hàng tỷ USD doanh thu và gây ra mối đe dọa cho mô hình kinh doanh và doanh thu tại các ngân hàng, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), công ty thẻ tín dụng và các bên khác. Những người tiên phong sẵn sàng dẫn đầu có thể thấy lợi thế thay đổi cuộc chơi, trong khi những ai không đổi mới sẽ thua cuộc. Những thay đổi sẽ được cảm nhận đầu tiên ở các thị trường nơi ngân hàng mở đã phát triển.

Hai "động cơ" doanh thu - thẻ tín dụng và tiền gửi - đặc biệt dễ bị tổn thương. Cả hai đều phụ thuộc rất nhiều vào hành vi theo quán tính (inertia: sự chậm chạp, trì trệ, độ ì) của khách hàng và sự quen thuộc với thương hiệu. Nhưng các tác nhân AI sẽ không quan tâm đến lòng trung thành thương hiệu. Chúng sẽ tối ưu hóa cho kết quả. Khi logic, không phải thói quen, thúc đẩy việc lựa chọn sản phẩm, các quy tắc này sẽ thay đổi.

Chế độ Operator của OpenAI đã có thể duyệt web, đặt phòng khách sạn và thực hiện các tác vụ nhiều bước. Các startup như Manus AI và các công cụ như Perplexity đang tiến xa hơn - làm việc trên các nền tảng kinh doanh, diễn giải ý định của người dùng và thực hiện hành động. Google đã giới thiệu trải nghiệm mua sắm AI Mode cung cấp khám phá cá nhân hóa và theo dõi giá qua Gemini AI. Để thúc đẩy những động thái này, các nhà cung cấp thanh toán như Visa, Mastercard và PayPal gần đây đã phát hành các khả năng mới để tạo điều kiện cho thương mại tác nhân, cho phép các tác nhân kích hoạt thanh toán tự động thay mặt người dùng.

Một yêu cầu giọng nói đơn giản - "Chào SaveBot, hãy duy trì số dư tài khoản séc của tôi ở mức 1.000 USD và chuyển tiền thừa vào tài khoản tiết kiệm lãi suất cao, và bổ sung từ tiết kiệm nếu số dư xuống dưới 500 USD" - có thể trở thành thói quen. Chẳng bao lâu nữa, chúng ta thậm chí không cần phải hỏi. Một tác nhân AI sẽ nhận biết cơ hội thanh toán hoặc đầu tư qua email, tin nhắn hoặc cảnh báo ứng dụng, hành động tự động và báo cho chúng ta biết nó đã làm gì sau đó. Công nghệ để thực hiện điều này đã có sẵn. Griffin đã bắt đầu xây dựng một lõi ngân hàng "ưu tiên tác nhân" cho các đối tác fintech.

Các tổ chức tài chính phải chuẩn bị ngay để hiểu giá trị của họ đang gặp rủi ro ở đâu, điểm kiểm soát nào sẽ quan trọng và cách họ có thể duy trì sự liên quan trong thế giới trung gian tác nhân. Trong bài viết này, chúng tôi xem xét cổ phần tài chính; sự gián đoạn mà AI tác nhân sẽ gây ra cho các tổ chức tiền gửi, nhà phát hành thẻ tín dụng và các bên khác; cơ hội phía trước cho những ai sẵn sàng đổi mới; và cách các tổ chức có thể chuẩn bị tốt nhất cho nền kinh tế ngân hàng tác nhân sắp tới.

Giá trị đang bị đe dọa

Ngành thanh toán toàn cầu tạo ra hơn 2,7 nghìn tỷ USD doanh thu hàng năm từ các nguồn như chênh lệch tiền gửi, kinh tế thẻ, luồng xuyên biên giới và thu thập thương gia.

Khoảng một nửa nhóm doanh thu đó tập trung vào hai lĩnh vực rộng:

Thu nhập lãi thuần từ tiền gửi. Chênh lệch giữa lãi suất trả cho người gửi tiền và lãi suất kiếm được từ các khoản đầu tư của ngân hàng.
Kinh tế thẻ tiêu dùng. Doanh thu từ phí giao dịch, lãi suất trên số dư xoay vòng và phần thưởng không được quy đổi.

Cả hai động cơ doanh thu đều dựa trên một sự thật đơn giản: Hầu hết người tiêu dùng không tối ưu hóa từng đồng tiền mỗi ngày. Lợi nhuận tích lũy trong khoảng cách giữa những gì người tiêu dùng có thể làm và những gì họ thực sự làm.

AI tác nhân phá vỡ phương trình đó. Ngay cả việc áp dụng một phần công nghệ cũng có thể nén đáng kể các lợi nhuận đó hoặc chuyển doanh thu cho các doanh nghiệp khác.

Tiền gửi và thanh khoản: Cổ tức trì trệ

Tiền gửi - từ tài khoản số dư tiêu dùng đến tài khoản vận hành của SME - từ lâu đã thúc đẩy lợi nhuận ngân hàng. Trên toàn cầu, thu nhập lãi thuần chiếm khoảng 30% lợi nhuận ngân hàng bán lẻ.

Hầu hết người tiêu dùng không chú ý đến lãi suất họ đang nhận, hoặc họ thiếu thời gian, công cụ và động lực để tối ưu hóa lợi nhuận lãi suất trên tiền gửi. Thay vào đó, họ tập trung nhiều hơn vào sự tiện lợi của một trung tâm ngân hàng duy nhất ít bảo trì, miễn phí và tích hợp ATM, thanh toán hóa đơn và cổng thông tin tài sản.

Lãi suất quốc gia mà các ngân hàng trả cho tài khoản số dư và tiết kiệm có lãi ở Hoa Kỳ chỉ là 0,07% và 0,38% tương ứng vào tháng 6/2025, mặc dù lãi suất tiết kiệm trực tuyến cao nhất vượt quá 4%. Hơn nữa, trong năm năm qua, số dư tài khoản tiền gửi không có lãi tăng với tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) 28%, so với chỉ 3% cho tương đương có lãi.

Ở Việt Nam, lãi suất đã xuống thấp hơn rất nhiều. Lãi suất không kỳ hạn đang là khoảng 0.1-0.5%/ năm, còn tiền gửi đang khoảng 5-6.5% (tháng 8/2025) tuỳ vào số tiền, kỳ hạn, hạng khách hàng... Nhiều ngân hàng không tính lãi suất trong tài khoản số dư cho khách hàng mà chỉ tính khi họ gửi tiết kiệm và rút trước hạn.

Hệ thống AI tác nhân đảo ngược logic này. Chúng có thể giám sát số dư theo thời gian thực, so sánh lợi nhuận giữa các tổ chức, quét tiền nhàn rỗi vào tài khoản lãi suất cao hơn, sau đó quét tiền trở lại tài khoản số dư kịp thời thanh toán hóa đơn. Điều đó cho phép nhiều chênh lệch trước đây được ngân hàng thu về giờ thuộc về người gửi tiền.

Việc tăng lãi suất gần đây (cuộc bay thoát sang tiết kiệm lãi suất cao năm 2022) đã chứng minh người tiêu dùng sẽ tự di chuyển tiền khi xuất hiện khoảng cách lãi suất rõ ràng. Yu'e Bao của Trung Quốc, một quỹ thị trường tiền tệ ra mắt năm 2013, minh họa xu hướng có thể phát triển nhanh như thế nào. Đến 2017, người dùng đã chuyển 268 tỷ USD tiền nhàn rỗi vào quỹ thị trường tiền tệ. Các nền tảng như Raisin - một thị trường chủ yếu tập trung EU và Anh cho tiền gửi - đã thu hút hơn 80 tỷ USD tiền gửi, đặt tiền vào tài khoản tiết kiệm lãi suất cao hơn tại hơn 250 ngân hàng. Những ví dụ này chứng minh tối ưu hóa thị trường có thể xảy ra, ngay cả trước khi các tác nhân AI nắm quyền.

Tác động tới Ngân hàng SME

SME đã khai thác tự động hóa ngân khố điều khiển API để tối ưu hóa tiền mặt và ngoại hối (FX) theo thời gian thực. Nhiều SME đã áp dụng các nền tảng quản lý tiền mặt tự động hóa báo cáo hàng ngày, dự báo, hoạt động quét và thậm chí bảo hiểm ngoại tệ. Các nền tảng đặt dữ liệu ngân hàng thời gian thực trong tầm tay khách hàng. AI tác nhân sẽ đi xa hơn, tích hợp các khả năng này vào hoạt động ngân khố liên tục, điều khiển bởi sở thích.

Tác giả William Gibson từng nói: "Tương lai đã có sẵn ở đây - chỉ là chưa được phân phối đều." Do đó địa lý sẽ định hình tốc độ thay đổi, khi một số khu vực toàn cầu chấp nhận ngân hàng mở trước những khu vực khác. Tác động của AI tác nhân lên tiền gửi sẽ được cảm nhận đầu tiên ở châu Âu và Vương quốc Anh, nơi cấp phép Nhà cung cấp dịch vụ khởi tạo thanh toán (PISP) và Nhà cung cấp dịch vụ thông tin tài khoản (AISP), kết hợp với các đơn vị nền tảng (railroad) thanh toán tức thì chi phí thấp, làm việc chuyển đổi tài khoản tương đối dễ dàng.

Nhóm doanh thu châu Âu từ tiền gửi trị giá hơn 100 tỷ USD. Nếu chỉ 10-20% người tiêu dùng áp dụng quét tiền điều khiển bởi tác nhân AI, lợi nhuận lãi thuần của ngân hàng có thể thắt chặt 30-50 điểm cơ bản (bps).

Các tác nhân sẽ có thể đi xa hơn Yu'e Bao bằng cách liên tục phân bổ lại quỹ trên nhiều ngân hàng và tầng lãi suất, hướng dẫn bởi lợi suất, thời gian thanh toán và giới hạn rủi ro do người dùng đặt. Đối với ngân hàng, mối đe dọa rõ ràng: mất nguồn tài trợ chi phí thấp và áp lực lên giả định thanh khoản khi độ bám dính tiền gửi xói mòn. Đối với người gửi tiền, lợi ích cũng rõ ràng: cuối cùng thu được thu nhập lãi từ lâu bỏ lại trên bàn.

(Còn nữa...)

Đọc tiếp

Phần 2: Kết thúc sự Trì trệ: AI Tác nhân (AI Agents) Đột phá Ngành Ngân hàng Bán lẻ và SME